1865 Yılında 4 İzabe Tesisi

Geçtiğimiz günlerde ihalesi yapılan, Maden ilçesinde bulunan zengin maden kaynaklarının işletilmesi ile ilgili şartnamede izabe tesisinin olup olmadığı tartışması devam ederken geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklama ile Osmanlı'nın 1850 yılında bu bölgeye izabe tesisi kurduğunu açıklayan Bilal Çoban'dan sonra o döneme ait salnameleri inceleyip kitaplaştıran Araştırmacı-Yazar Süleyman Yapıcı'dan da tarihi belgeler ışığında önemli açıklamalar geldi.

1865 Yılında 4 İzabe Tesisi
TAKİP ET Google News ile Takip Et

Kübra Kabukçu/İlimizin gündemden düşmeyen konularından biri de Maden bakır rezervleri, bakır işletmeleri, bu işletmelerin ihale şartnamesinde ve Danıştay’ın son kararı olmuştu.

İhalenin Danıştay kararı ile Port Madencilik uhdesinde kalmasının kesinleşmesinin ardından bazı siyasi partiler ile STK’lar konuyu yeniden yargıya taşıyacaklarını ifade etmiş ve sürecin takipçisi olacaklarını açıklamışlardı.

1865 Yılında 4 İzabe Tesisi

İZABE TESİSİ VAR MI YOK MU?

Geçtiğimiz aylarda madenlerin ihale sürecinde en çok tartışılan konulardan biri de şartnamede izabe tesisinin bulunup bulunmadığıydı. 

1865 Yılında 4 İzabe Tesisi

DEMİRBAĞ, “ŞARTNAMEDE İZABE ŞARTI VAR” DEMİŞTİ

İlimiz milletvekili Zülfü Demirbağ, katıldığı bir televizyon programında şartnamede izabe tesisi yapma zorunluluğu bulunduğunu açıklarken, konunun takipçisi olan ETSO ve diğer STK’lar izabe tesisi şartının bulunduğunu ancak bunun Elazığ’da yapılması şartının bulunmadığını, taleplerinin tesisin Elazığ’da yapılması maddesinin şartnameye konması olduklarını dile getirmişlerdi.

1865 Yılında 4 İzabe Tesisi

SALNAMELER NE DİYOR?

Siyasiler, STK’lar ve medyada yer alan haberlerin ardından HAZARSAM Başkanı Prof. Dr. Bilal Çoban, Maden İlçesinin dünyada en eski yerleşim merkezlerinden biri olduğunu, 1850 yılında Osmanlılar tarafından ilçede İzabe Tesislerinin kurulduğunu açıklamıştı.

Bu gelişmenin ardından, bölgemizin manevi şahsiyetleri, çevre, yöresel yemekler, çocuk oyunları gibi birçok konuda eseri olmakla birlikte özellikle Elazığ ve bölgemiz üzerinde şehir tarihi kitapları kaleme alan Araştırmacı- Yazar Süleyman Yapıcı, Diyarbakır salnamelerini kaynak göstererek 1865 yılında Maden ilçesinde 4 adet izabe tesisinin olduğunu yazdı.

Günışığı Gazetesi’nde iki bölüm halinde kaleme aldığı “Maden-i Hümayun” başlıklı köşe yazılarında konu bizzat salnamelerden alıntı yapılarak dile getirildi.

1865 Yılında 4 İzabe Tesisi

SALNAME NEDİR?

 Osmanlı Devleti'nde resmî ve özel kurumlar tarafından bir sene boyunca gerçekleşen olayları topluca göstermek üzere günü birlik ve yıllık olarak kayda alınan ve muhafaza edilen resmi belgeler olarak da bilinen salnameler, bu özellikleriyle tarihe ışık tutan ve araştırmacıların sıklıkla müracaat ettikleri önemli kaynaklar olarak biliniyor.

UZUN BİR ARAŞTIRMA SONUCU OLUŞTU
Araştırmacı-Yazar Süleyman Yapıcı’nın başta milli kütüphane olmak üzere birçok kütüphane ve kaynaklara ulaşıp uzun bir emeğin sonucu olarak oraya çıkan ve Elazığ Belediyesi tarafından, “SALNAMELERDE (Harput - Ma’muratü’l Aziz - El’aziz) ELAZIĞ” adıyla basımı gerçekleştirilen eserde konu ile ilgili önemli bilgiler yer alıyor:

İlimizde Maden-i Hümayunun (Bakır Madeni) Hicret'in 612 (1215/1216) senesinde meydana çıktığı Müneccimbaşı Tarihi’nde belirtilmiş olmakla birlikte bu bölgedeki madenlerin günün teknolojileri kullanılarak Osmanlı tarafından çıkarılması da 1850’li yıllara dayanıyor.

1865 Yılında 4 İzabe Tesisi

İŞTE 4 ADET İZABE TESİSİNİN BULUNDUĞUNU BELİRTEN BELGELER:

H. 1288 (1871) tarihinden itibaren 1289, 1290, 1291, 1292, 1293 1301, 1302, 1308, 1312, 1316, 1317, 1318 ve 1319 (1901) tarihli Diyarbekir Salnâmeleri’nde Maden’de çıkarılan bakır madeni ile detaylı bilgiler verilmiş.

 “Ergani Maden-i Hümâyûnu bir suyolu ile dokuz adet mağaradan ibaret olup bu mağaralardan altısı madenciler ve devlet tarafından işletilmekte ve üç suyolu da menfez olarak kabul edilmiştir. 

……………

 1285 senesinde 6.000 kıyye kadar Ergani Madeni’nde demirden dönüşmüş olan bakır pişirilerek (işlenmiş) Dersaadet’e gönderilmiştir. Bu sene dahi mevcut olan 9.000 kıyye kadar İstanbul’a gönderilmek üzere hazırlanmıştır.

Bu madende Macaristan usulü dört adet “İZABE FIRINI” mevcut olarak daha önceleri bundan senelik 120.000 batman (bir batman altı kıyyedir) kadar hâsılat elde ediliyordu. 1285 (1868) senesinde 137.500 ve 1286 senesinde 150.000 batmandan fazla ham bakır çıkarılmıştır. 1287 (1870) senesinde 155.185, 1288 senesinde 170.449 batman ham bakır elde edilmiştir. 1289 (1872) senesinde ham bakır hâsılatı 220.000 batmana ulaşmıştır. Bundan sonra seneden seneye artarak hâsılat vereceği bellidir.”

1865 Yılında 4 İzabe Tesisi

DÖRT İZABE FIRINI

Salnamelerde çok açıkça ifade edildiği gibi 1865 yılında Maden ilçemizde 4 adet izabe tesisi mevcut olduğu dile getirilmekle kalmamış, üretimin her yıl artarak devam ettiği vurgulanmış.

İLGİLİ FİRMA İZABE TESİSİ KURACAK MI?

1865 yılında maden ilçemizde dört adet izabe tesisi olmasına rağmen, çok büyük bir alanı kapsayan ve ihalesi yapılan alanlardaki madenleri işletme amacıyla ilgili firmanın izabe tesisini Elazığ’da kurup kurmayacağı merak ediliyor.

Firmanın, bu alanlardan çıkartacağı madenleri ham madde halinde farklı illerde hâlihazırda bulunan izabe tesislerine mi taşıyacağı yoksa Maden’de de bir izabe tesisi kurup kurmayacağı merak ediliyor.

ELAZIĞ LOBİSİNE GÖREV DÜŞÜYOR

Yapılan ihalede son sözü Danıştay’ın söylemesinin ardından ilgili firmanın çalışmalara başlayacağı ve bunun için yatırım yapacağı biliniyor. Bu süreçte başta siyasilerimiz olmak üzere üst düzey yöneticilerimiz, STK’larımızın lobi çalışmaları ve gayretleriyle izabe tesisini ilimize kazandırmaları ve böylelikle yüzlerce hemşerimize istihdam sağlanması konusunda duyarlı olmaları bekleniyor.