DUYGUSAL SORUNLAR EKZEMA'YA NEDEN OLABİLİYOR

Bu konuda Deri ve Zührevi Hastalıkları Uzmanı  Dr.NEŞE GÖÇER GÜROK gazetemize açıklamalarda bulundu. 

EKZEMA NEDİR ANLATIRMISINIZ?

Ekzema kelimesi Yunanca kökenlidir. Kaynayıp taşmak veya ortaya çıkmak anlamına gelen 'ekzein' ( 'ek=dış' ve 'zeo=kabarma, kaynama, köpüklenme' kelimelerinin birleştirilmesi ile oluşturulmuş) kelimesinden köken almaktadır. Genelde dermatit ve ekzema terimleri sinonim olarak kullanılır ancak, bazı otörler derideki her türlü inflamasyon olayını hala dermatit olarak isimlendirmektedir. Genel görüş dermatit teriminin deride inflamasyonla birlikte olan tüm klinik tabloları ifade ettiği ve sonuçta her ekzema türünün dermatit olduğu; ancak her dermatitin ekzema olmadığı şeklindedir. Günümüzde endojen kökenli, akut seyirli, hızla gerileyen kutanöz inflamasyon için dermatit terimi,genelde ekzojen kökenli, kronik seyirli ve spontan gerileme eğilimi daha az olan inflamasyonda ise ekzema ya da ekzematöz dermatit terimi kullanılmaktadır. Ekzema ifadesi Avrupa'da ve dermatit ifadesi de Amerika'da daha sık kullanılmaktadır.

Ekzema ne kadar sıklıkta görülür?

Dermatolojik yakınma ile başvuran hastaların %10-20’ini ekzemalar oluşturur.Araştırmalar egzema görülme sıklığının giderek arttığını göstermektedir.Farklı tipte egzemalar farklı görülme sıkılıkları ortaya koyarlar, bunların her biri ayrı ayrı açıklayacağım..

Ekzema hangi yaşlarda görülür?

Büyüklerimizden sık sık duyarız ‘egzemalarım yine azdı’ diye ancak bunu bir de çocuğunuzdan duyduğunuzu düşünün. Garip ama aslında oldukça sık karşılaşılan bir gerçek, egzema aynı zamanda çocuklarda da görülüyor. Hatta çocukluk döneminde görülen deri hastalıklarının büyük bir bölümünü “Egzama” döküntüleri kapsıyor. 

Çocukluk döneminde görülen ekzemaların çoğunu atopik ekzemalar oluşturur. Atopik ekzema vakaların %85’inde hayatın ilk 1 yılında başlar. Çocukların %7-17’sinde atopik ekzema bulunur. Ekzemaların yaklaşık yarısını oluşturan kontakt dermatitler genellikle erişkin dönemde görülür.

Ekzema bulaşıcı mıdır?

Egzama bulaşıcı bir hastalık değildir. Egzama kişiden kişiye temasla veya kan yolu ile bulaşmaz ve hastalığın oluşma sebepleri kesin olarak bilinmese de, çevresel etkilerin, bağışıklık sisteminin zayıflamasının, bazı hastalık ve ilaçların, cildin hassasiyetinin ve genetik faktörlerin etkisiyle meydana geldiği düşünülmektedir. Bu faktörler hastalığın tetiklenmesine sebep olmaktadır. Ailede bu hastalığı geçirmiş kişilerin olması, aile bireylerinin bu hastalığa yakalanma ihtimalini arttırmaktadır. Bu hastalığı yaşamış kişiler, daha sonra alerji veya astım hastalıklarını da geçiriyorlar. Hastalığın bu etkenler sebebiyle, vücudun bir tepkisi olarak ortaya çıkması kaşıntılara neden olmaktadır. Kaşıntıların olması yaraların oluşmasına ve yangıya sebep olmaktadır. Hastalığın bulaşıcı etkisinin olmadığı gibi, tedavisi de kesin olarak yapılamamaktadır. Altta yatan neden tam olarak bilinmediğinden, ancak tetikleyici sebepler ortadan kaldırılabilir. Cildi tahriş edebilecek, kaşıntıyı arttırabilecek çevresel etkileri azaltmak ya da ortadan kaldırmak, hastalığın etkilerinin azalmasına neden olur.Ekzema alerjik bir hastalık olduğundan bulaşmaz.

Ekzemanın nedeni nedir?

 Ekzemaya neden olan uyaranlar çeşitlidir ve ekzema tipine göre değişiklik gösterir. Bunlar dıştan veya içten kaynaklanabilir. Deterjanlar, sabunlar, boyalar, giysiler, parfümler, kolonya, makyaj ürünleri, krem ve losyonlar, lastik maddeler, metdigerer gibi günlük hayatımızda karşılaştığımız pek çok madde deriye temas ederek ekzemaya (kontakt dermatite) neden olabilir. Ekzemaya en sık neden olan ajanlarda ekzema bölgesine göre farklılık gösterir. Elde deterjan ve sabunlar; yüzde sabun, makyaj malzemeleri; ağız ve dudaklarda diş macunu ve gargaralar; saçta boya ve şampuanlar; ayakta ayakkabı ve terlikler sık ekzema nedenidir. Bu maddeler irritan (irritan kontakt dermatit) veya alerjik (alerjik kontakt dermatit) mekanizmalar ile ekzemaya neden olurlar.İrritan etki ile ekzema yapan maddeler temastan hemen sonra ekzemaya neden olabilirken, alerjik mekanizma ile ekzema yapan maddelerin ekzema oluşturması için belli bir duyarlanma dönemi gerekir. İrritan kontakt dermatitler kontakt dermatitin en sık sebebidir. Bazı bitkilerin (incir gibi) cilde teması sonrası güneşe maruz kalınması ekzemaya neden olabilir (fitofotokontakt dermatit). Ayrıca Çukurova bölgesi gibi sıcak gölgelerde bazı böceklerin ezilmesi sonucu açığa çıkan bir madde (pederin) de deride ekzema tablosuna neden olabilir (paederus dermatiti).Cilt kuruluğu da kış aylarında ekzema (kserotik ekzema) nedeni olabilir. Kserotik ekzema Dıştan sürülen kremler ve losyonlar deride ekzemaya neden olabildiği gibi ağızdan kullanılan ilaçlarda (jeneralize dermatit) yaygın ekzema nedeni olabilir. Bazı ilaçlar güneşe duyarlılığı arttırarak güneş gören bölgelerde ekzemaya yol açabilir (fotosensitif dermatit).

Mantar ve egzama arasındaki farklar nelerdir?

Bu ikisi halk arasında hep karıştırılır. Mantar mikrobik bir olaydır. Bağımsız mikrobik bir olaydır. Bitkilere yakın bir mikrop cinsidir. Daha çok büklüm yerlerini sever, nemli ortamları sever, parmak araları, kasıklar, kalçalar gibi. Çok daha somut ve kolay tedavi olan bir şeydir. Egzama ise tekrarlayan bir özelliğe sahiptir. Nedenler ortaya çıktığı zaman tekrarlar. Bununla ilgili radikal bir çözümümüz ise yok.

Özellikle son yıllarda bebeklerde çok rastlanıyor atopik egzamaya. Anne karnında bebeği atopik egzamadan korumanın bir yolu var mıdır?

Hamilelere bununla ilgili bir tavsiyeniz olur mu?

Bununla ilgili hamilelik döneminde alınabilecek bir önlem bulunmuyor. Bazı değişik söylem ve varsayımlar mevcut ancak kanıtlanmış değil. Örneğin, anne sütü alanlarda daha az olduğu söyleniyor. Bu eski bir söylemdir. Ağaz sütündeki bazı koruyucu maddelerin bebeğe geçmesinin katkısı öne sürülüyor. Fakat bunlar tartışma aşamasında. Onun dışında tavsiye edebileceğimiz bir yöntem bulunmuyor, tamamen yapısal ve genetik bir durum.Örneğin, bu kişilerde astım ve alerjik nezle, bahar nezlesi de daha sık görülüyor. Son zamanlarda ileri sürülen bir başka sav da bebekleri çok fazla mikroptan korumamanın, çok steril büyütmemenin önemli bir koruyucu olduğu ileri sürülüyor. Bebekleri fanus içinde büyüttüğümüz zaman, sonradan karşılaştığı dış etkenlere çok daha fazla reaksiyon gösterebiliyorlar. Örneğin, evde hayvan bulunmasının bünyelerde bu tür reaksiyon gösterilmesini azalttığı bile öne sürülüyor.

Gündelik hayatta vücudu nemlendirerek egzamadan korunulabilir mi?

Atopik egzamada bunu yapabilmek mümkün. Çünkü bütün yüzey (özellikle büklüm yerleri diz arkası, dirsek içleri gibi) aday halinde.  Nemlendirme bütün vücut için gündelik olarak uygulanmalı. Özellikle banyo sonrasında yapılması daha etkili. Riski sıfır yapmaz ancak en azından azaltır. Kuru ciltte çatlak oluşumu ve bu çatlaklarda kaşıntı hissi ile beraber bir kısır döngü halinde egzama başlayabiliyor.

Ekzemanın belirtileri nedir?

Ekzema akut, subakut ve kronik olabilir. Ekzemanın dönemine göre farklı döküntüler oluşabilir. Akut dönemde ekzema kızarıklıkla başlar ve neden devam ederse şişlik, minik su toplayan kabarıklıklar ve sulantı gözlenebilir. Hastalar şiddetli kaşıntı ve yanmadan yakınırlar. Bazı hastalarda kızarıklık ve kepeklenme olmaksızın sadece kaşıntı ve yanma yakınması olabilir. Subakut dönemde minik yakacık şeklinde kepeklenmeler ve kabuklanmalar görülürken kronik dönemde deri kuruyup kalınlaşır ve renk değişikliği oluşur.

Ekzemanın çeşitleri nelerdir?

  Ekzemanın çok sayıda çeşidi vardır. Ekzema klinik döküntünün görünümüne, nedenlerine veya tutulan vücut bölgesine göre sınıflandırılabilir. En yaygın kullanılan sınıflandırmaya göre ekzemalar başlıca iki gruba ayrılmaktadır:

 1) dış etkenlere bağlı gelişen eksojen faktörlere bağlı ekzema,

 2) herhangi bir dış etkene bağlı olmayan ekzema bu bazen endojen ekzema olarak isimlendirilmektedir.

Bu sınıflandırma önemlidir çünkü eğer dış / eksojen faktörler varsa bunlar belirlenmelidir ve bunlar engellenebilirse, bu bile kendi başına tedavi edici sonuca ulaşma anlamına gelebilir.

 Eksojen veya dış etkenlere bağlı ekzema maalesef özel klinik özellikler göstermez ve endojen ekzemanın belirtilerinin aynısını gösterir. Ekzemanın tipinin belirlenmesinde hastanın mesleği, uyguladığı tedavi şekli, cilde uygulanan ürünler ve kozmetikler gibi bilgiler ipuçları verebilir. Ekzemanın nedeninin ( örn: metal imitasyon küpeler, ruj, giysiler) olduğu durumlarda ekzemanın yerleşimi tanıya yardımcıdır. Bazen hastanın tedavi amacıyla uyguladığı merhemler de ekzemaya yol açabilir.

1. Ekzojen Ekzemalar: İrritan kontakt dermatit, digererjik ekzematöz kontakt dermatit ve fototoksik ve fotodigererjik kontakt dermatitler.

 2. Endojen Ekzemalar: Atopik dermatit, seboreik dermatit, nörodermatit (liken simpleks kronikus), numuler ekzema (diskoid ekzema), el ve ayağın veziküler ekzeması (dishidrotik ekzema-pomfoliks), staz ekzeması (variköz ekzema) ve kserotik ekzema (asteatotik ekzema)

Ekzojen dediğimiz dış kaynaklı ekzemalar;

Alerjik Ekzema: Deri yüzeyine uygulanan bir ürüne alerjik yanıt sonucu oluşan ekzema, İrritan Ekzema: Deri yüzeyine uygulanan bir ürünün deride tahriş etkisi sonucu oluşan ekzema.

Endojen ekzemanın sınıflaması daha da zordur. Endojen ekzemalarda benzer klinik görünümler belli vücut bölgelerini tutmaktadır. Aynı ekzema için birden fazla terim kullanılabilmektedir ve bu da karışıklıklara neden olabilmektedir:

1) Atopik dermatit: Çocukluk çağında görülen ekzema çeşididir ve genellikle aile geçmişinde astım, saman nezlesi gibi alerjik durumlarla birlikte görülür. Atopi sözcüğü yabancı, yadırganan anlamına gelmektedir ve gıda ve solunum yoluyla alınan maddelere karşı, ekzema, astım ve saman nezlesi gibi semptomlarla kendini belli eden digererjilere kalıtımsal bir yatkınlığı ifade etmektedir. Ebeveyninde atopi ya da atopik ekzema bulunan çocuklarda bu hastalık olmayanlara göre daha sık gözlenmektedir.

2) Seboreik dermatit: Bu ekzema vücutta en fazla yağ üreten deri bölgelerinde ( örn: saçlı deri, yüz, sırt ve göğüs) oluştuğu için bu isim verilmiştir.

3) Nörodermatit : Şiddetli kaşıntı ve deride kalınlaşma ve renk koyulaşması ile seyreden psikosomatik bie ekzema çeşididir. Stresin alevlendirdiği bir ekzemadır.

4) Nummuler dermatit: Adını klinik görünüşüne bağlı olarak (para gibi anlamında) almıştır. Genellikle kol ve bacakları tutar.
5) Variköz - Staz Dermatiti: Bacağın alt kısmında varislerle ya da damarsal yapılarla ilişkili olarak meydana gelen ekzemadır.
6) Dishidrotik ekzema: Simetrik oluşmaya eğilimli, avuç içi, ayak tabanında ve parmaklarda görülen, su kabarcıkları gösteren ekzemadır.
7) Kserotik ekzema: Derinin yağının azalması ve kuruması ile ilişkili, genelde de yaşlı kişilerin bacaklarında görülen ekzemadır.

Ekzemalarda en sık hangi bölgeler tutulur?

Ekzemalarda tutulum ekzemanın tipine göre değişir. İrritan kontakt dermatit: el ve yüzü Alerjik kontakt dermatit: el, ayak, yüzü Dishidrotik ekzema: parmak kenarlarını Fotosensitif ekzelamar güneş gören bölgeleri Fitofotokontakt dermatitler vücudun açıkta kalan bölümleri Atopik dermatit: bebeklik döneminde yüzü, büyük çocuklarda kıvrım bölgelerini ve erişkinlerde yaygın tutulum gösterir.

Ekzema tanısı nasıl konulur?

Ekzema tanısı genellikle klinik muayene ile konulabilir. Klinik olarak diğer hastalıklarla karıştığı durumlarda deriden küçük bir parça alınarak patolojik inceleme yapılabilir. Hastalarda ekzemaya neden olan ajanların tespiti için ayrıntılı öykü alınması gerekir. Alerjik kontakt dermatite neden olan maddelerin tespiti için yama testi yapılabilir. Alerjik bünyenin gösterilmesi için kanda alerjenlere özgü antikorlar (spesifik IgE) bakılabilir

Ekzemanın tedavisi nasıl yapılır?

Ekzemada asıl tedavi hastalığa neden olan ajanlardan uzaklaşmaktır. Bu kişiden kişiye değişir, Bir kişide ekzema yapan bir neden başkasında yapmayabilir. Bunun için hastaların ayrıntılı öyküsü alınmalı ve alerji testleri yapılmalıdır. Hastalar bu testlerde tespit edilen alerjen maddelerden kaçınmalıdır. Buna karşın tüm hastalarda sorumlu alerjen maddelerin tespiti mümkün olmayabilir. Ekzemanın tedavisi dönemine göre değişir. Sulantılı dönemde kurutucu boyalar ve ıslak pansumanlar yapılırken subakut dönemde kremler, kronik dönemde ise bazı merhemler kullanılır. Merhem olarak en etkili ve en hızlı sonuç alınanlar kortizonlu olanlardır. Kuruluk için nemlendiriciler kullanılmalı, kaşıntı şiddetli ise kaşıntı giderici bazı haplar alınmalıdır. Şiddetli olgularda haftada birkaç gün güneş ışını tedavisi (UVB, PUVA) uygulanabilir. Ekzema tedavi edilse bile tekrarlayabilen bir hastalıktır ve tekrarlama süresi kişiden kişiye göre değişiklik gösterir. Tekrarı azaltmak için ekzemaya neden olan etken veya etkenlere teması minimuma indirmeliyiz.

Ekzemadan nasıl korunmak gerekir?

 Öncelikle alerjenle temas kesilmelidir. Kimyasal yükü çok olan sıvı sabunlardan ,ıslak mendillerden uzak durulmalı, deterjanlara çıplak elle temas edilmemeli, eldiven kullanılmalıdır. Sabun olarak eli kurutmayan bir sabun seçilmeli. Yukarıda bir çoğunu saydığımız maddelerin  yanında bazı sebze meyvelere de dikkat edilmeli. Kişisel farklılık göstermekle birlikte limon, domates gibi yiyeceklere temas elde kaşıntıyı ve ekzemayı artırır. Metal alerjisi olanlar takılara ve anahtarlara dikkat etmeli. Soğuk hava ve cilt kuruluğu hastalığı tetiklediği için cilt mutlaka nemlendirilmeli. Yatkınlığı olanlar güneş gören yerlere parfüm ve çeşitli kozmetik ürünler uygulamamalı. Özellikle çocuklarda yünlü kıyafet, yorgan vs. kullanılmamalı, mevsiminde olmayan sebze , meyveden ve ambalajlı gıdalardan uzak tutulmalı. İlk önem verilmesi gerekenler bunlar ama hastaya göre detaylandırılabilir.

Peki egzamadan muzdarip bir kişi kendine evde nasıl bir bakım uygulamalı?

- Cildinizin kurumasının önüne geçmelisiniz. Eğer elleriniz veya vücudunuz suya çok maruz kaldıysa nemlendirici sürmeyi ihmal etmemelisiniz.

- Çok fazla su içmelisiniz.

- Vücudunuzun bağışıklık sistemini etkileyen, kortizol ve insülin salgısını artıran işlenmiş besinler, karbonhidratlar ve alkolü azaltmalısınız. Bunun yerine somon veya ceviz gibi omega-3 yağları içeren besinleri tercih etmelisiniz.

- Parfümlü sabunları, losyonları ve diğer kozmetik ürünlerini hayatınızdan çıkarmalısınız.

- Stresten uzak durmalısınız.TEŞEKKÜRLER.....