Güneş ışınlarına dikkat!

Elazığ Fethi Sekin Şehir Hastanesi Dermatoloji Kliniğinde akademisyen olarak görev yapan Dr. Öğretim görevlisi Neşe Göçer Gürok, sıcak yaz günlerinde güneş ışınlarından korunmak için vatandaşlara önemli tavsiyelerde bulundu. 

Elazığ 13. Meteoroloji Bölge Müdürlüğü tahminlerine göre önümüzdeki bir kaç gün içinde hava sıcaklılarının mevsim normallerinin 6 ile 12 °C arasında artması bekleniyor. Dikkat edilmediği takdirde cilt kanserine varan ciddi sağlık sorunlarıyla karşılaşmamak için güneşin ışınlarından korunmak için neler yapılması gerektiğini Dr. Öğretim görevlisi Neşe Göçer Gürok  ile konuştuk. 

İşte röportajımızın detayları:

GÜNEŞ IŞINLARI NEDEN TEHLİKELİ OLABİLİR? 

Güneş ışığı vücudumuzda D vitamini sentezlenmesi, bağışıklık sisteminin desteklenmesi ve ruh halimizin iyileşmesi için gereklidir. Ancak aşırı ve kontrolsüz maruziyet, ciltte lekeler, erken yaşlanma, güneş yanıkları, göz hastalıkları ve en önemlisi cilt kanserlerine neden olabilir. UVA ışınları cildi yaşlandırırken, UVB ışınları yanıklara ve DNA hasarına yol açar. Bu nedenle “güneş sağlıktır” algısı doğru ama eksiktir: Doğru zamanda, doğru şekilde maruz kalmak şarttır.

GÜNEŞTEN NASIL KORUNABİLİRİZ? 

Güneşten korunma derken, korunmamız gereken esas unsur UV ışınlarıdır. Bunlar üçe ayrılır:

UVA: Cildin derin katmanlarına kadar ulaşır. Erken yaşlanma, lekelenme ve cilt kanseri ile ilişkilidir.

UVB: Cilt yüzeyine zarar verir. Güneş yanıkları ve DNA hasarına yol açar, cilt kanserlerinin başlıca sorumlusudur. UVB, D vitamini sentezi için de önemlidir ancak burada da denge söz konusu, azı yarar çoğu zarar durumu geçerli.

UVC: Atmosfer tarafından filtrelenir, yeryüzüne ulaşmaz. Bazı cihazlarda yapay olarak kullanılabilir. Günlük hayatta UVA ve UVB ışınları cildimize zarar verebilecek en önemli UV türleridir. Bu yüzden güneşten korunma önlemlerimizi bu ışınlara karşı almak zorundayız.

İDEAL KORUNMA YÖNTEMLERİ NELERDİR?

Gölge: Güneşe çıkmak zorundaysanız, gölgede durmayı tercih edin. Gölge, UV ışınlarının büyük kısmını engeller.

Giysi: Uzun kollu, sık dokunmuş, açık renkli kıyafetler giymek; cildi doğrudan güneş ışığından korur. Islanmış ya da ince kumaşların koruyuculuğu azalır.

Şapka: Geniş kenarlı ve ışık geçirmeyen dokuda olmalı. Yüz, kulak ve enseyi gölgeleyecek şekilde tasarlanmış olmalı.

Gözlük: UVA ve UVB ışınlarını süzen, kaliteli güneş gözlükleri kullanılmalı. Göz çevresini saran camlar tercih edilmeli.

Güneş kremi: Geniş spektrumlu (UVA+UVB) ve cilt tipine göre kışın 15, yazın en az SPF 30 içeren bir ürün tercih edilmeli.

GÜNEŞ IŞINLARININ EN ZARARLI OLDUĞU SAATLER HANGİLERİDİR?

Güneş ışınlarının en dik geldiği saatler 10.00 ile 16.00 arasıdır. Bu saatlerde ultraviyole (UV) radyasyonu en yüksektir. Mümkünse bu saatlerde dışarı çıkmamayı, çıkmak zorundaysak bahsettiğimiz korunma yöntemlerine başvurarak çıkmayı öneriyoruz.

BULUTLU HAVALARDA GÜNEŞ KREMİ KULLANMAK GEREKİR Mİ?

Kesinlikle evet. UV ışınlarının %80’inden fazlası bulutları geçebilir. Yani hava serin ve kapalı olsa da cildiniz yine zarar görebilir. Güneş koruyucu kullanımı sadece sıcak ve güneşli günlerle sınırlı olmamalı.

GÜNEŞ KREMİ SEÇERKEN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?

Güneş kremleri SPF (Koruma Faktörü) en az 30 olmalı; açık tenliyseniz 50 tercih edebilirsiniz. Hem UVA hem UVB ışınlarına karşı koruma sağlayan (geniş spektrumlu) bir ürün olmalı. Suya dayanıklı olması özellikle deniz- havuzda uygulama şekli de çok önemlidir. Güneşe çıkmadan 15-30 dakika önce sürün ve kışın 4 saatte bir, yazın 2-3 saatte bir tekrarlayın. Ayrıca yüzme, terleme sonrası mutlaka yenileyin. Yetersiz miktarda uygulanan güneş kremi, beklenen korumayı sağlamaz. Yüz için düşünürsek 1/3 çay kaşığı ölçüsünde güneş kremi yeterli sayılabilir. Bu kremler, her ne kadar faydalı olsa da, kimyasal içerikli ürünlerdir. Bazı hassas kişilerde tahrişe veya alerjiye yol açabilir. Geniş vücut yüzeylerine uygulamada az da olsa kanda tespit edilmiştir. Her şeyde olduğu gibi burada da denge söz konusu. Güneş kremleri gerekli ve faydalıdır ancak dermatolog olarak önerim, güneşten korunmada önceliğin fiziksel (mekanik) yöntemlere verilmesi, güneş kremlerinin ise destekleyici olarak kullanılmasıdır. Güneş kremi sürülse bile çok uzun saatler güneşe maruz kalmak da uygun değil.

ÇOCUKLARI GÜNEŞTEN NASIL KORUMALIYIZ?

Çocukların cildi çok hassastır. 6 aydan küçük bebekler direkt güneş ışığına maruz bırakılmamalı. Daha büyük çocuklara ise özel formüllü, yüksek koruma faktörlü güneş kremleri kullanılmalı; şapka, gözlük ve uzun kollu pamuklu giysiler giydirilmelidir. Çocukluk çağında güneşe maruziyet fazla olduğu için ve çocukluk çağında oluşan güneş yanıkları ileride cilt kanseri riskini artırdığı için çocuklarda güneşten korunmayı daha fazla önemsiyoruz.

GÜNEŞ KORUYUCU D VİTAMİNİ ÜRETİMİNİ ENGELLER Mİ?

Günlük D vitamini üretimi için yüz ve el sırtlarının 10-15 dakika güneş görmesi yeterlidir. Güneş koruyucu kullanılsa bile cilt, bir miktar UVB alarak D vitamini sentezlemeye devam eder. D vitamini eksikliği varsa da bunu doktor önerisiyle takviye olarak almak en güvenli yoldur.

GİYİM TARZI GÜNEŞTEN KORUNMAK İÇİN NE KADAR ETKİLİ? 

Çok etkilidir. Sık dokunmuş, açık renkli, uzun kollu kıyafetler UV ışınlarını büyük oranda engeller. Geniş kenarlı şapka yüz, kulak ve enseyi korur. UVA ve UVB filtreli güneş gözlükleri ise göz çevresi için çok önemlidir. Islanan veya incelen kumaşlar koruyuculuğunu kaybeder, bunu da unutmamak gerekir.

BRONZLAŞMAK SAĞLIK MI ?

Hayır. Kalıcı bronzluk, cildin hasar aldığını gösterir. Bronz bir cilt güzel gibi görünse de aslında cilt yaşlanmasının, leke oluşumunun ve deri kanseri riskinin habercisidir. Sağlıklı bronzluk diye bir şey yoktur.

SOLARYUM CİHAZLARI GÜVENLİ Mİ?

Kesinlikle güvenli değildir. Solaryum cihazları da UV ışınları yayar ve cilt kanseri riskini artırır. Özellikle genç yaşta solaryuma maruz kalan bireylerde melanom (en tehlikeli cilt kanseri türü) gelişme riski ciddi oranda yükselir.

CİLT KANSERİ AÇISINDAN KİMLER DAHA FAZLA RİSK ALTINDA ?

Bazı bireyler güneşin zararlı etkilerine karşı doğuştan daha hassastır ve cilt kanseri gelişme riski diğerlerine göre daha yüksektir. Bu grupların güneşten korunma önlemlerine daha fazla dikkat etmesi gerekir.

Açık tenli, çilli, sarışın ya da kızıl saçlı kişiler:

Melanin (cildi koruyan pigment) az olduğu için güneş ışınları ciltte daha fazla hasara yol açar.

Çocuklar ve yaşlılar:

Çocuklukta alınan güneş yanıkları ileride melanom riskini artırır. Yaşlılarda ise yıllar içinde birikmiş güneş hasarı daha fazladır. Yaşlılar normalde genelde evdedirler, güneşe pek çıkmazlar. Ama güneş hasarı kümülatiftir yani birikici etkisi vardır. O nedenle yaşlılar güneşe çıkmamasına rağmen çocukluktan beri maruz kalınan güneşin etkisiyle cilt hasarı ve bu hasara bağlı cilt lezyonları mevcuttur.

Açık havada uzun süre çalışanlar: Çiftçiler, inşaat işçileri, denizciler gibi meslek grupları sürekli UV ışınlarına maruz kalır.Ailesinde cilt kanseri öyküsü olanlar.Genetik yatkınlık nedeniyle risk artar.

Bağışıklık sistemi baskılanmış bireyler.Organ nakli geçirenler veya bağışıklık baskılayıcı tedavi alanlarda cilt kanseri daha sık görülür. Güneşe duyarlılığı artıran ilaç kullananlar.

Bazı antibiyotikler, doğum kontrol hapları, akne ilaçları (örneğin isotretinoin) ve bazı tansiyon ilaçları güneş hassasiyetini artırabilir.

CİLTTEKİ HANGİ DEĞİŞİKLİKLERDE DOKTORA BAŞVURMALIYIZ?

•Yeni çıkan, hızla büyüyen lekeler

•Şekli, rengi düzensiz benler

•Kaşıntı, kanama, kabuklanma gibi belirtiler

•Var olan benin büyümesi, kenarlarının düzensizleşmesi

SON OLARAK SÖYLEMEK İSTEDİKLERİNİZ 

Erken teşhis hayat kurtarır. Cildiniz sizi korur, siz de cildinizi koruyun. Yaz mevsiminin tadını çıkarmak mümkün ama bunu bilinçli ve koruyucu önlemlerle yapılırsa. Güneşten faydalanalım ancak zararlarından da kaçınalım. Güneşle ilgili olsun veya olmasın derimizle ilgili sorunun çözümü için mutlaka bir dermatoloji uzmanına başvuralım.