DSİ'den çelişkili ve itiraf gibi cevap
Yanlış planlama ve hesaplama sonucu şehrin 2040 yılına kadar su ihtiyacını gidereceği söylenen ancak üç yıl içinde çöp proje olarak şehrin ve ülke ekonomisinin sırtında kambur haline gelen Hamzabey Barajı ile ilgili yapılan eleştirilere DSİ'den suçu itiraf niteliğinde ve kendiyle çelişen bir cevap geldi. Baraj gibi önemli bir proje için en temel parametre olan yağışların ve son 50 yıldır dünya gündeminde yer alan küresel ısınmanın oluşturacağı olumsuzlukların hesap edilmeden yapıldığının kabul edildiği açıklama ile DSİ adeta hem kendini ele verdi hem de kendiyle çelişti.
Zengin doğal su kaynaklarına sahip olan Elazığ bugünlerde ciddi bir su sorunu yaşıyor. Bu sorunun oluşacağı aslında yıllar öncesinden bilinirken devletimiz, bunu tespit edip devasa bir bütçe ayırmasına rağmen DSİ eliyle sorunun çözülmesi bir yana adeta içinden çıkılamaz bir hale geldi. 2012 yılında inşası planlanan ve 2021 yılında teslim edilen Hamzabey Barajı, tüm eleştirilere, Elazığ’ın üç tarafı sularla çevrili olmasına ve küresel ısınmanın oluşturduğu risklerin bilinmesine rağmen sadece yağmur suyuna endeksli bir şekilde yapıldı. Yaklaşık 80 km boru hattının döşendiği, büyük bir maliyetle inşa edilen baraj geçtiğimiz yıllarda kısmen, bu yıl ise tamamen ihtiyacı karşılayamaz hale geldi. Bu konudaki eleştirilerin ardından açıklama yapan Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü hem kendi söyledikleri ve taahhüt ettikleriyle çelişti hem de adeta suçu itiraf etti.
İlk olarak DSİ’nin açıklamasına bakacak, ardından bu açıklamanın nasıl Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı bile yanıltacak çelişkiler ve itiraf niteliği taşıyan ifadeler içerdiğini ele alacağız.
DSİ: “SUYUN TAMAMINI VERECEĞİZ DEMEDİK”
HAMZABEY BARAJI BASIN AÇIKLAMASI
“Hamzabey Barajı, Elazığ ilinin 80 km doğusunda, Palu ilçesinin Çatalan Bucağı’nın 10 km güneydoğusunda, Caro Deresi üzerinde içme ve kullanma suyu sağlamak amacıyla inşa edilmiştir.
Elazığ il merkezi, Palu ve Kovancılar ilçe merkezleri, Yazıkonak, Yurtbaşı, Akçakiraz, Mollakendi beldeleri ile Şahinkaya ve Sarıçubuk köylerinin içme ve kullanma suyu ihtiyacının karşılanması maksadıyla 69,5 m gövde yüksekliğinde projelendirilmiş olup 2011-2017 yılları arasında inşa edilmiş, 2018 yılında barajda su tutulmaya başlanmıştır.
2020 yılı itibarıyla barajdan Elazığ ili ve Yazıkonak, Yurtbaşı, Akçakiraz, Mollakendi beldelerine su verilmeye başlanmıştır. Hamzabey Barajı’ndan yıllık 30,4 milyon m³ suyun Elazığ il merkezi, bağlı köy ve beldelere verilmesi hedeflenmiştir.
DSİ tarafından Elazığ il merkezi için yaklaşık 6,5 milyar TL’lik yatırım yapılmış, Hamzabey Barajı’nın haricinde son 5 yılda yaklaşık 125 km isale hattı, terfi merkezleri, 100 civarında su kuyusu ve 160.000 m³/gün kapasiteli arıtma tesisi inşa edilerek hizmete alınmıştır.
Hamzabey Barajı inşa edilmeden önce şehrin içme ve kullanma suyu ihtiyacı tamamen YAS kuyuları vasıtasıyla karşılanmaktaydı. Baraj inşa edilip isale hatları vasıtasıyla şehre su verilmeye başlandıktan sonra YAS kuyularından temin edilen su miktarı yarıya düşmüştür.
Elazığ ilinin içme ve kullanma suyu ihtiyacının tümüyle Hamzabey Barajı’ndan karşılanacağına yönelik herhangi bir taahhütte bulunulmamıştır. İlin yıllık içme suyu ihtiyacı 62 milyon m³ olup ihtiyacın ancak yarısı Hamzabey Barajı’ndan karşılanabilecektir. Hamzabey Barajı’nın planlama, projelendirme ve yapım süreçlerinin tümü bu doğrultuda tamamlanmıştır. Şehrin içme suyu ihtiyacının kalan kısmı YAS kuyularından sağlanacaktır.
Barajlar genel itibarıyla yağışlardan beslenen depolama tesisleridir. Yılın kurak geçmesi ve baraj drenaj alanında istenilen ölçüde yağış oluşmaması durumunda hedeflenen depolama seviyesine ulaşılması mümkün değildir. Tüm dünyayı etkisi altına alan ve giderek etkisini artıran küresel iklim krizi sonucunda yağışların periyotları ve miktarlarında değişiklik olduğu aşikârdır. Barajlarda istenilen depolama miktarının elde edilmesi için öncelikle beklenen ölçüde yağış oluşması gerekmektedir.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün 2024 Aralık ayında yayımladığı “Sıcaklık ve Yağış Değerlendirmesi” raporunda normal yağışlara göre %41,20 azalma meydana gelmiştir. Yağışlardaki bu azalma sadece Elazığ’a özgü olmayıp Türkiye genelinde yaşanmıştır. Hamzabey Barajı rezervuarı 2024 ve 2025 yıllarında yeterli yağış almadığından depolamada istenilen seviyeye ulaşılamamıştır. Buna karşın 2024 yılında barajdan şehre, haberlerde aksine iddia edilenin dışında, tahsis miktarına yakın 28 milyon m³ su verilebilmiştir.
DSİ tarafından inşa edilen barajların kapasitesi, baraj gövdesinin yapılacağı aks üzerinde uzun süreli ölçümler ve akabinde kurulan Akım Gözlem İstasyonu (AGİ) ile yapılan anlık su ölçümleri neticesinde ortaya konulan su bütçesine göre belirlenmektedir. Hidrolojik çalışmalar garanti su esaslı yapılmakta olup, işletme hesaplarına göre baraj gövdesi boyutlandırılmaktadır.
Son olarak şunu ifade etmek isteriz: DSİ tarafından Elazığ iline ilave su temin etmek amacıyla çalışmalarımız devam etmektedir. Hamzabey Barajı’na 6,38 milyon m³/yıl içme suyu sağlayacak Tarhana Regülatörü ve İletim Tüneli inşaatında son aşamaya gelinmiş olup 2025 yılı sonu itibarıyla tamamlanması öngörülmektedir.
Elazığ’ın içme suyu ihtiyacının bir kısmını karşılaması için öngörülen barajlardan biri de Behramaz Çayı üzerinde planlanan Hatunköy Barajı’dır. Şubat 2021 tarihli revize planlama raporunda, talvegden 34 m yüksekliğinde ve 54,90 hm³ NSS hacmindeki Hatunköy Barajı’ndan Elazığ iline yıllık 28,76 hm³ içme suyu verilebileceği öngörülmüştür. Hatunköy Barajı’nın proje çalışmaları devam etmekte olup fiziki gerçekleşme %80 mertebesindedir.
Nüfus projeksiyonlarına göre 2055 yılında Elazığ ilinin içme suyu ihtiyacının yaklaşık 95 milyon m³ olacağı öngörülmektedir. Elazığ’ın ileriki yıllarda içme suyu ihtiyacını karşılamak üzere su kaynaklarının araştırılması amacıyla Master Planlama Mühendislik Hizmetleri kapsamında alternatif içme suyu kaynakları araştırılacaktır.”
DSİ ERDOĞAN’I MI YALANLIYOR?
DSİ tarafından yapılan bu açıklamada, şehrin içme suyu ihtiyacının tamamını karşılamayı taahhüt etmedikleri belirtilse de yine aynı kurum tarafından Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bilgi verilmiş, projeyle ilgili geçmişte yaptığı bir konuşmada Erdoğan şu ifadeleri kullanmıştı:
“Hamzabey Barajı ile Elazığ merkez yanında Kovancılar, Akçakiraz, Yazıkonak, Yurtbaşı, Mollakendi belediyeleri ile Şahinkaya ve Sarıçubuk köylerinin içme suyu meselesini kökünden çözeceğiz. Bu projenin 143 km’lik isale hattının ve içme suyu arıtma tesisinin inşası devam ediyor.”
Erdoğan’ın bu açıklamasına rağmen DSİ yaptığı basın açıklamasında “Elazığ ilinin içme ve kullanma suyu ihtiyacının tümüyle Hamzabey Barajı’ndan karşılanacağına yönelik herhangi bir taahhütte bulunulmamıştır” ifadelerine yer vererek hem Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı nasıl yanılttıklarını ortaya koydu hem de kendiyle çeliştiğini itiraf etti.
ÇÖZÜMÜNÜZ TARHANA MI?
Yine aynı açıklamada DSİ’nin hatayı hatayla kapattığı Tarhana Çayı projesinden bahsetmesi vatandaşlar tarafından büyük tepkiyle karşılandı. Elazığ’ın en önemli tarımsal bölgelerinin suyunu kesme riski bulunan, bölge halkının uykularını kaçıran ve kaç yıl ya da kaç gün yeteceği bile hesap edilemeyen bu ek projenin devasa bir maliyetle yapılacak olması tepkileri artırırken, vatandaşlar bu işlerin sorumlularının hukuk önünde hesap vermesini talep ediyor.
SUÇUN İTİRAFI
Yaklaşık 50 yıldır sadece Türkiye’nin değil dünyanın gündeminde yer alan küresel ısınma gibi kritik bir mesele ve etkileri hesap edilmeden böyle bir projenin inşa edilmesi, DSİ tarafından yapılan açıklamada sorunun tamamen küresel ısınmaya bağlanması adeta suçu itiraf niteliği taşıyor. İstanbul, İzmir gibi deniz kenarındaki şehirlerde bu tarz projelerin deniz suyunu arıtma maliyetleri düşünüldüğünde gayet mantıklı karşılanmasına rağmen, etrafı verimli su kaynaklarıyla çevrili olan Elazığ’da bu kaynakların arıtılmasının çok düşük maliyetlerle yapılabileceği açıkça ortadayken, proje ilk konuşulduğu günden bugüne gelen tüm eleştirilere rağmen büyük bir kamu zararına neden olan Hamzabey Barajı’nın ne bugün ne de yarın çözüm sunmayacağı artık ortadadır. DSİ’nin en önemli kriter olan küresel ısınmayı göz ardı edip sorunu buna bağlaması ise suçun itirafıdır.
VATANDAŞLAR ÇÖZÜM İSTİYOR
Elazığ’da büyük bir sorunla karşı karşıya kalan vatandaşlar, DSİ’den günü kurtaracak açıklamalar yerine sorumluluk almalarını ve çözüm üretmelerini bekliyor. En büyük beklenti ise Munzur suyunun Elazığ’a ulaştırılması. Bu açıklama, sorun her geçen gün büyürken elbette ne dünü ne de bugünü kurtaracaktır. DSİ’nin açıklamasının son bölümünde yer alan “Elazığ ilinin ileriki yıllarda içme suyu ihtiyacını karşılamak üzere su kaynaklarının araştırılması amacıyla Master Planlama Mühendislik Hizmetleri kapsamında alternatif içme suyu kaynakları araştırılacaktır” ifadesi ise çok yakından takip edilecek gibi görünüyor.
